Szare Szeregi w czasie niemieckiej okupacji prowadziły „Akcję M". Szereg różnych działań, skierowanych na młodzież niezrzeszoną w konspiracji. Dziesięciopunktowy program ideowy tej akcji zawarty został w „Katechizmie M” i w formie ulotki kolportowany wśród młodzieży. Zachęcano w niej przede wszystkim do stawiania biernego oporu i niezłomnej wierności Sprawie (Niepodległości). Zwracano uwagę na braterską jedność wszystkich Polaków i potrzebę kształtowania silnego ducha i charakteru. Prawości. Niezłomnej.
Tego braterstwa, prawości i tego charakteru w dzisiejszej Polsce i wśród współczesnych harcerzy, brakuje mi najbardziej.
Akcji tej komentować nie trzeba. Dość jest przeczytać treść ulotki – jeśli ktoś jeszcze jej nie zna.
M
- Jestem żołnierzem Polski walczącej z barbarzyńskim najeźdźcą.
- Życiem moim: Polska cierpiąca i walcząca, Wiarą moją: Polska zwycięska i triumfująca,
- Żołnierska moja służba spełnia się przede wszystkim przez bezwzględny, bierny opór wobec poczynań wroga.
- Przy spełnianiu służby okazywać będę męską twardość i niezłomną wierność Sprawie, obcy mi jest płacz słabych, obca mi jest niemoc chwiejnych i niewierzących.
- Całym życiem swym okazuję najeźdźcy swą wrogość i piętnuje go każdym spojrzeniem. Rodakom niosę braterską pomoc, przyjaźń i serce.
- Młodość swą uratuję wbrew zakusom wroga, chcącego ją wyjałowić i zmarnować,
- W tym celu ducha swego kształtować będę na narzędzie Wielkiej i Dobrej Sprawy Ojczystej, będę prawy, dobry i silny.
- Umysł swój będę kształcił i ćwiczył, by myśl polska bogaciła się i rozwijała, bym w przyszłości zawodową swą pracą jak najlepiej służył dobru Ojczyzny,
- Walczyć będę nieugięcie o swą dzielność fizyczną, by Naród mój uratował się od cherlactwa, a godzina Przełomu zastała mnie silnym i mężnym,
- Bogiem zbrojny prawom powyższym zaprzysięgam wierność, i ich apostolstwo wśród wszystkich Młodych Polaków,
Pod koniec lat 80. w pewnym warszawskim środowisku powstały „Powinności”. Tekst wzorowany na „Katechizmie M” i mający pełnić podobną rolę, jednak w rzeczywistości przełomu wieków. Była to Polska już z „Solidarnością” (w podziemiu), świeżo po Stanie Wojennym, ale jeszcze pod butem Moskwy z czołgami sowieckimi po lasach.
Powinności, będące moralnym, ideowym drogowskazem dla harcerzy wówczas starszych, a teraz wędrowników główny nacisk kładły (kładą) na samodoskonalenie i służbę, na braterstwo wreszcie czyli na trzy filary harcerstwa / współczesnego wędrownictwa. I Stanowczo opowiadają się za takim rozumieniem harcerstwa, w którym żaden człowiek nie jest wrogiem. Jego działania mogą takie być, ale sama osoba zasługuje na szacunek. Tak długo przynajmniej, dopóki nie udowodni, że nań zasługiwać nie może. Sformułowano je także w taki sposób by przekazać harcerskie idee osobom spoza harcerstwa bez nachalnej propagandy.
Tekst ten także w formie ulotki był kolportowany szeroko wśród niezrzeszonej młodzieży. I dziś chcę polecić go Twojej uwadze – być może uznasz go za swój i zechcesz przekazać dalej:
POWINNOŚCIPierwszym moim staraniem nauka i dom rodzinny, na nich bowiem zasadza się moja przyszłość, a Narodu przyszłość – to ja. Staję się doskonalszy z każdym dniem, by wspiąć się na szczyt i iść dalej, by nigdy się nie zatrzymać. By coraz lepiej, coraz pełniej służyć Ojczyźnie mojej.
Drugim moim staraniem mój bliźni, którego widzę w każdym człowieku, którego bronić będę zawsze, gdy zajdzie potrzeba i dla którego uczę się wyrzekać. Bliźni, którego ulepszam przykładem i tak służę Ojczyźnie mojej.
Trzecim moim staraniem kultura własna i mojego Narodu, którą wzbogacam i wciąż odkrywam, którą poznaję i doskonalę, którą tworzę wreszcie kształtując moją indywidualność, gdyż przyszłość i ratunek Polski spoczywa w rękach zespołów wybitnych indywidualności. I takim z każdym dniem się staję, tak służyć będę Ojczyźnie mojej.
Czwartym moim staraniem moje ciało, moje zdrowie, które z każdym dniem staje się mocniejsze i trwalsze. Dbam o siebie i w ten sposób służę Ojczyźnie mojej.
Wrogiem moim małość, głupota, każdy przejaw bezmyślności i niesprawiedliwości, fałsz, obłuda, szowinizm, nacjonalizm, interesowność, wreszcie własna słabość i lenistwo – nigdy człowiek.
Celem moim – dobro i wolność.
Każdego dnia wzorem przodków staję o 21.00 do raportu, rozliczając sam siebie z minionego dnia, świadom jedności z moimi braćmi, którzy w tej chwili robią to samo. Ja – Polak.