Co to jest patriotyzm - rzecz o prawdziwych Polakach

16.02.2021, 22:22 / 05.03.2021, 16:12 (1 692)

Osiem lat temu instruktorzy Chorągwi Stołecznej wzięli udział w konferencji na temat patriotyzmu. Raz jeszcze chcę podziękować tym, którzy pomogli mi ją zorganizować, komendzie Chorągwi za udostępnienie miejsca, instruktorom za twórczy wkład i atmosferę, którą scharakteryzowałbym jako „wypracujmy coś wartościowego”, a nie „poobrażajmy tylu ilu się da powołując się na książki Lema czy coś”. Czyli za atmosferę harcerską.

Przedstawiam surowe dane z niewielkim tylko słowem komentarza tu i ówdzie gdzie treść wynikała z jakiegoś kontekstu i mogłaby wydać się niejasna. Patriotyzm jest elementem duchowości. Warto o tym pamiętać przy planowaniu zadań podejmowanych w trosce o jedno i drugie. I nie, nie jest passé, ale nie polega też na noszeniu bluz z nadrukiem "śmierć wrogom Ojczyzny".

Uczestnicy konferencji pracowali także w grupach.

Otóż w całym tym wydarzeniu chodziło o to, żeby wyklarować kilka spraw. Na potrzeby harcerskiej pracy. Poniżej przedstawiam wnioski w syntetycznej formie, bez lania wody, tak jak mogą się naprawdę przydać drużynowemu.

1. Prawdziwi Polacy
Zaczęliśmy od pytania celowo sformułowanego prowokacyjnie „Kim jest prawdziwy Polak?”. Jak wiadomo pytanie o polskość w tej formie zadaje się by kogoś obrazić czy zaatakować w inny sposób. Chcieliśmy rozprawić się także z takim podejściem. I tu instruktorzy Stołecznej nie zawiedli.

Kim jest prawdziwy Polak?

• genetyka – ale mamy różnorodnych przodków
• świadomość, deklaracja danej osoby
• działanie na rzecz Polski
• obcokrajowiec może się zasymilować i uważać się/zostać uznanym za Polaka, a jego dzieci urodzone w Polsce będą w większym stopniu Polakami niż on sam

Określenie „prawdziwy Polak” zostało ukute dla wywołania emocji. Słowo „prawdziwy” sugeruje podział. Przy takim postawieniu sprawy można być „fałszywym”, „nieprawdziwym” czy „nie w pełni prawdziwym” Polakiem – udawać, nie dorastać, być gorszym o niższej wartości.

Trudno określać narodowość na podstawie granic. Nawet w tzw. państwach narodowych są mniejszości (w Polsce formalnie cztery).

Młode pokolenie jest kosmopolityczne, a emigracja powoduje asymilację za granicą.

„Prawdziwość” to kwestia postrzegania, oczekiwań wobec czyjegoś zachowania. Grupy polityczne roszczą sobie prawo do określania zestawu zachowań Polaka.

2. Charakterystyka patriotyzmu
Następnie pytaliśmy czym się charakteryzuje, jakie cechy ma patriotyzm? Jak/po czym można go rozpoznać? Stworzyliśmy trzy grupy zadaniowe, które wykazały się różnych podejściem do tematu.

I mam teraz okazję wspomnieć, że za jedną z najsilniejszych cech ZHP uważam różnorodność i to, że potrafimy się różnić pięknie (czasem...). Bo czasem nie...

I tak – patriotyzm charakteryzuje się:

Grupa 1

• Postawa – przekonania i wiedza, emocje, zachowania.
• Co może zrobić harcerstwo, żeby harcerze nie wstydzili się być Polakami? (emocje)
• Co może zrobić harcerstwo, żeby uczyć zachowań patriotycznych?
• Najłatwiej (technicznie) negatywne postawy buduje się na braku wiedzy.
• Patriotyzm często przefiltrowuje się na końcowe zachowania. Zachowania najłatwiej się zmienia.
• Często zachowanie jest w rozdźwięku z innymi składowymi postawy. Harcerstwo musi dbać o koherentność postawy, o wszystkie filary.

[tu (prowokacyjnie) cytat z Bieruta] - Słowo „postępowy” jest subiektywne.

Grupa 2

Szkiełko i oko / czucie i wiara. Bycie patriotą to coś więcej niż bycie Polakiem

• posiadanie poglądów (politycznych, społecznych, etc)
• zaangażowanie, postawa obywatelska, zainteresowanie życie wspólnoty, do której się należy
• dbanie o własny rozwój jest w dłuższej perspektywie patriotyczne
• element emocjonalny
  • tradycja i historia
  • symbole narodowe
  • dbałość o język

Patriotyzm to bycie we wspólnotach, które zazębiają się ze sobą (od rodziny do narodu). Na każdym poziomie jakiś rodzaj zaangażowania jest niezbędny (wg możliwości).

Grupa 3

Działania:

• Pokazać, że warto skupić się na lokalnej społeczności (patriotyzm lokalny, małe ojczyzny)
• Ważna jest też tolerancja wobec osób spoza naszej grupy.
• Wiedza historyczna ułatwia budowanie wspólnoty, ale nie jest do tego absolutnie niezbędna.
• Umiejętność zauważenia rozbieżności interesów i podjęcia decyzji w danej sytuacji (nie ma jednego wzoru).

Polska jest na środku skali indywidualizm-zbiorowość. Robiąc rzeczy dla wspólnoty, nie można zaniedbywać siebie. Trzeba na to zwracać uwagę.

• Poznawanie bohatera drużyny, atrakcyjne nauczanie historii, budowanie ciekawości historycznej.
• Czczenie świąt narodowych. Atrakcyjność formy!
• Uczenie wiedzy o Polsce – kultura, geografia, przyroda (i dbanie o nią).
• Podstawową wspólnotą jest rodzina – dbamy o relacje.
• Życzliwość, otwartość na innych.
• Budowanie dobrego obrazu Polski, dostrzeganie osiągnięć i postaci historycznych, które coś osiągnęły.
• Szukanie konsensusu.

Wnioski
I na koniec wnioski generalne - musimy uważać na uproszczenia w nauce historii. Liczy się rzetelność. Upraszczać to nie to samo, co przekazywać w prosty sposób. Warto sięgać głębiej.

Musimy patrzeć bardziej do przodu niż w tył. Parafrazując Szaro-Szeregowe hasło -  silniej w „Jutro i Pojutrze” niż we „Wczoraj”.

Część wiedzy historycznej jest niezbędna, konieczne jest wartościowanie faktów, wpływanie  to, jak na podstawie faktów kształtuje się system wartości. Jak to co było ukształtowało to co jest.

Powinniśmy być dumni nie tylko z przeszłości, ale i z teraźniejszości (np. „wyprawa po polskich kulinariach”)

Nie mamy „zestawu zachowań patriotycznych” do wkucia. Są pewne pryncypia i na czyny patrzymy przez wartości. Oprowadzanie obcokrajowców np. po Warszawie i opowiadanie co tu było, co się wydarzyło, jak to wpłynęło na losy Polski i Świata także pomaga w budowaniu dumy narodowej.